CBDC staat voor Central Bank Digital Currency. Ofwel, digitaal geld van de centrale bank. Sommige centrale banken zijn al bezig met de ontwikkeling van een eigen coin, terwijl andere centrale banken er op zijn minst al over spreken.

In dit artikel leggen wij uit wat een CBDC is en waarom deze coins een belangrijke rol kunnen spelen in de toekomst. Let wel, er wordt veel over gesproken en over geschreven maar er is nog geen officiële definitie van wat een CBDC precies is. Wij gaan dan ook uit van de meest gangbare uitleg.

De rol van de centrale bank

Centrale banken zoals de ECB in Europa en de Fed in de VS, spelen een sturende rol in onze economie, zij zijn verantwoordelijk voor het monetair beleid. Hoewel de meningen verdeeld zijn over de mate waarin centrale banken de markt zouden moeten beïnvloeden, wordt beleidscontrole steeds moeilijker naarmate financiële markten complexer worden.

De vraag naar krediet en het durven nemen van financiële risico’s (al dan niet moreel verwerpelijk) hebben ervoor gezorgd dat reguliere, commerciële banken te groot zijn geworden om failliet te gaan. In het Engels heet dat Too big to fail.

Veel centrale banken maken zich ook zorgen over de recente onvoorspelbaarheid van het handelsbeleid van de VS, met name omdat de dollar wordt gebruikt om de helft van alle wereldwijde facturen mee te betalen. Ook speelt mee dat tweederde van alle aandelen geprijsd worden tegen de dollar. Daarnaast zorgen de opkomst van schaduwbanken (komen we later op terug) en de ontwikkeling van financiële technologie (FinTech) ervoor, dat centrale banken niet blindelings kunnen vertrouwen op bestaande beleidsinstrumenten.

Dit heeft ervoor gezorgd dat traditionele centrale banken nieuwe invalshoeken moeten verkennen, en wel die van de technologie.

Bitcoin is een onafhankelijk middel om onder de controle van zowel centrale als commerciële banken uit te komen. Niet gek dat banken naar een iets andere oplossing kijken, die wel uit dezelfde hoek als bitcoin komt. De banken kijken naar wat blockchain kan bieden om hun eigen digitale valuta te creëren. En hier is steeds meer belangstelling voor.

Maar wat is een CBDC nou precies?

We schreven eerder dat er geen vaste definitie is van een CBDC. Er zijn wel wat gemene delers tussen de verschillende opvattingen en Wikipedia vat dat goed samen:

CBDC is net als papieren bankbiljetten een betaalmiddel, een rekeneenheid en een waardeopslag. En net als papiergeld, is elke eenheid uniek identificeerbaar om namaak te voorkomen. CBDC maakt deel uit van de totale bulk geld, samen met andere vormen van geld zoals contanten en giraal geld. Het kan worden opgeslagen, overgedragen en verzonden door allerlei digitale betalingssystemen en -diensten. Welke dienst je ook gebruikt, de geldigheid van de CBDC blijft gewaarborgd.

Het is geen vereiste dat een CBDC op een blockchain draait. Veel centrale banken hebben daar wel de mond van vol en blockchain biedt de technologische architectuur om de transacties van alle bedrijven en burgers bij te houden.

Hoe wordt een CBDC geïmplementeerd door centrale banken?

Dat is nog niet helemaal duidelijk. De meeste centrale banken zitten nog in de conceptuele fase van de ontwikkelcyclus. Wel kan je grofweg drie mogelijkheden onderscheiden.

1. Een voorgestelde oplossing is dat de centrale bank depositorekeningen rechtstreeks aan het volk aanbiedt en mogelijk een digitaal token uitgeeft. Deze token is vergelijkbaar met bestaande crypto’s en kunnen ook worden opgeslagen in wallets. De centrale bank neemt de rol van commerciële bank over en het publiek mag transacties met centrale banken uitvoeren en de CBDC’s zelf aanhouden.
2. Maar niet elke centrale bank kan en wil zomaar de rol van commerciële banken op zich nemen. Deze centrale banken kiezen ervoor om reserverekeningen aan alle financiële instellingen te verstrekken. Deze instellingen kunnen zo een claim indienen en transacties kunnen worden uitgevoerd met behulp van CBDC's. In ruil daarvoor dragen financiële instellingen de verantwoordelijkheid voor KYC en gegevensbeheer. Dit is geen nieuw idee. China verlangt van Chinese betalingsproviders zoals WeChat dat zij hun geld van klanten bij de centrale bank stallen. Dit zou in de toekomst ook voor stable coins kunnen gelden.
3. Een derde voorgestelde mogelijkheid is dat activa van commerciële banken volledig moeten worden ondersteund door centrale bankreserves. Dit is een radicaal scenario waarbij fractioneel bankieren eigenlijk niet meer bestaat. CBDC’s kunnen leiden tot betere financiële inclusie en vermindering van systeemrisico's. Introductie van deze coins kunnen commerciële banken buitenspel zetten tenzij ze zich aanpassen en ze bijvoorbeeld vooral krediet in de vorm van CBDC’s aanbieden.

Een extra optie is dat het een combinatie wordt van deze drie mogelijkheden. Waar men ook voor kiest, dit heeft grote impact op de economie en de financiële wereld. Bankieren zoals wij dat nu kennen, gaat helemaal op de schop. Commerciële banken worden veel kleiner en zijn niet meer too big to fail.

Wat zijn de voor- en nadelen van een CBDC?

De voor-en nadelen van een CBDC lezen als een combinatie van bitcoin en het huidige fiatgeld. Wij sommen er een paar op:

• Technologie: in plaats van te vertrouwen op derde partijen zoals banken en clearinginstellingen, kunnen geldoverdrachten en betalingen in realtime worden gedaan, rechtstreeks van de betaler naar de ontvanger. Net als bij bitcoin.
• Financiële inclusie: rekeningen bij centrale banken kunnen een krachtig instrument voor financiële inclusie zijn, vooral in landen waar het niet vanzelfsprekend is dat je zomaar een bankrekening kan openen bij een commerciële bank.
• Volgen: afhankelijk van je perspectief kan dit een voordeel en nadeel zijn. Als een CBDC via een blockchain wordt uitgegeven kan een overheidsorgaan nog beter de betalingsstromen bijhouden. Dat betekent dat je inlevert in privacy, iets wat contant geld en crypto’s zoals bitcoin wel bieden. Aan de andere kant maakt dit het innen van belastingen makkelijker en kunnen overheden de geldstromen van en naar bijvoorbeeld criminele organisaties beter bijhouden. Ook wordt het moeilijker om geld wit te wassen.
• Schaduwbankieren: Dit woord klinkt misschien heel negatief maar dat is het niet per se. Hier wordt namelijk ook de industrie van microleningen mee bedoeld, iets waar overheden nauwelijks grip op hebben.
• Nieuw monetair beleid: Als centrale banken nu geld in de economie willen pompen, dan doen ze dat via het opkopen van obligaties (quantative easing) en lagere rentes. Dit geld komt allereerst terecht bij de allerrijksten. Zij profiteren veel meer van nieuw geld dan burgers met bijvoorbeeld een modaal inkomen. Dit wordt het cantillon effect genoemd. Met CBDC en een rekening direct bij de centrale bank is er een nieuw kanaal om geld direct de economie in te krijgen.
• Financiële zekerheid: Er is minder noodzaak voor fractioneel bankieren en je bank kan nagenoeg niet omvallen. Hierdoor wordt het depositogarantiestelsel vrijwel overbodig.

Hoe ver is de ontwikkeling van CBDC’s?

In maart 2019 publiceerde het Britse Institute and Faculty of Actuaries een uitgebreid rapport over CBDC’s. Hoewel onderstaande overzicht misschien al wat ouder is op het moment dat je dit leest biedt het wel genoeg inzichten.

• Voorlopig geen CBDC implementeren: Azerbeidzjan, Australië, Denemarken, ECB, Estland, Duitsland, Hong Kong, India, Israël, Japan, Nieuw-Zeeland, Noorwegen, Zuid-Korea, Zwitserland en de VS.
• Bestuderen de potentie van CBDC’s wel op lange termijn: Brazilië, Canada, China, Indonesië, Israël, Noorwegen, Singapore, Saoedi Arabië, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten, ECB en Japan.
• Zijn al aan het experimenteren: Bahamas, Oost-Caribische Staten, Kazakhstan, Filipijnen, Rusland, Zuid-Afrika, Zweden, Thailand, Oekraïne, Saoedi Arabië en Uruguay.
• CBDC operationeel: Iran, Marshalleilanden, Senegal, Tunesië, Venezuela
• CBDC gestopt: Ecuador

Tunesië is een twijfelgeval, er zijn berichten dat ze al een CBDC hebben gelanceerd maar de centrale bank van het Afrikaanse land ontkent dit. En China zegt dat ze al op korte termijn een CBDC kunnen leveren. Als dat het geval is, dan volgt de rest van de wereld heel snel.

Conclusie

De manier waarop de wereld betalingen verricht is de afgelopen tien jaar drastisch veranderd. In Afrika worden betalingen gedaan via de mobiele telefoon en SMS. In Azië willen overheden dat er minder met contant geld wordt betaald, India pakt dat aan door biljetten onder een bepaald bedrag ongeldig te verklaren. Zuid-Korea verwijdert muntjes uit het betalingsverkeer en andere Aziatische landen laten dit over aan de fintech-industrie.

In de VS en Europa betaalt vrijwel iedereen met online transacties en met hun betaalkaart. In Zuid-Amerika wordt bitcoin gebruikt om geld over te maken en in Argentinië en Venezuela wordt bitcoin ook gebruikt als waardeopslag als alternatief voor de hyperinflatie van hun fiat-valuta.

Centrale banken kunnen niet achterblijven en moeten innoveren om de reële economie tegemoet te komen en te kunnen sturen op monetair beleid.

Als een particuliere partij zoals Facebook of een decentraal alternatief zoals bitcoin een groot deel van het betalingsverkeer over neemt, dan verliest de centrale bank het vermogen om dit beleid te kunnen voeren.

Tegen deze achtergrond proberen centrale banken de financiële en economische implicaties van CBDC’s te begrijpen. En tegelijkertijd is het ook aan centrale banken gelegen om commerciële banken tevreden te houden.

En mochten al deze door bitcoin geïnspireerde initiatieven niet van de grond komen, dan is daar altijd nog bitcoin. Die bouwt rustig door aan het veiligste netwerk ter wereld, blok voor blok.

Lees meer